बंगलादेशको अन्तरिम सरकारले बढ्दो धार्मिक अतिवाद र असहिष्णुता नियन्त्रण गर्न होली आर्टिसन बेकरी आक्रमणको पुनः समीक्षा गर्न आग्रह

बंगलादेशमा हिसांका घटनाहरू देखा पर्दै जाँदा, देशको विकसित निर्णय प्रक्रियामा विभिन्न कट्टरपन्थी इस्लामी समूहहरूको बढ्दो प्रभावको बारेमा थोरै शंका छ। ‘तनावबाट आतंकसम्मः बंगलादेशमा कट्टरपन्थीकरणको बढ्दो ज्वार’ नामक नयाँ प्रतिवेदनले शेख हसिनाको नेतृत्वमा रहेको सरकारको पतन पछि लामो समयदेखि बंगलादेशको सामाजिक—राजनीतिक परिदृश्यको विशेषता रहेको इस्लामी कट्टरपन्थीवादले कसरी उल्लेखनीय वृद्धि अनुभव गरेको छ भनेर रूपरेखा प्रस्तुत गर्दछ।

बंगलादेश थिंक ट्याङ्क फोरमले निकालेको यो मोनोग्राफ अनुसार इस्लामिक कट्टरपन्थीवादमा यो वृद्धि देशमा धार्मिक अतिवादी तत्वहरूलाई अझ प्रोत्साहित गर्ने धेरै प्रमुख घटनाहरूमा स्पष्ट छ।

बंगलादेशमा हालैका समयमा आतंकवाद निम्त्याउने धार्मिक कट्टरपन्थीकरणको उदय बढेको छ। पछिल्ला केही महिनाहरूमा बंगलादेशले व्यापक अतिवादी कार्यहरूबाट पीडित भएको छ, जुन समाजको संरचनामा नै घुसेको छ। विश्वले बंगलादेशभरि युवाहरूद्वारा गरिएको अतिवादी हिंसाको अनियमित कार्यहरू देखिरहेको छ।

विगत एक दशकमा, बंगलादेशले एकातिर कट्टरपन्थी इस्लामी समूहहरूको उल्कापिण्ड उदय देखेको छ भने अर्कोतिर धार्मिकताको सार्वजनिक प्रदर्शन बढ्दै गएको छ। लामो समयदेखि साम्प्रदायिक सद्भावलाई माया गर्ने धर्मनिरपेक्ष मूल्यमान्य बंगाली समाजमा कट्टरपन्थीकरणको षड्यन्त्र रच्ने प्रवृत्तिहरू बुझ्नको लागि, समाजमा युवा वर्गको कट्टरपन्थी उथलपुथलको पछाडि चालकहरू साथै स्थानीय गतिशीलता पहिचान गर्न एक अध्ययन गरिएको थियो।

‘तनावबाट आतंकसम्मः बंगलादेशमा कट्टरपन्थीकरणको बढ्दो ज्वार’ रिपोर्ट अनुसार, तोडफोड, शिक्षा प्रणाली हेरफेर, सामाजिक सञ्जाल कट्टरपन्थीकरण र उग्रपन्थी समूहहरूको उदयको संगमले बंगलादेशमा अस्थिर वातावरण सिर्जना गरेको छ । यी प्रवृत्तिहरूले राष्ट्रको बहुलवादी पहिचानलाई मात्र खतरामा पार्दैनन् तर आगामी वर्षहरूमा यसको राजनीतिक र सामाजिक स्थिरतामा पनि महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरू खडा गर्छन्।

बंगलादेशमा शासन परिवर्तन पछि, कट्टरपन्थी इस्लामी समूहहरूले बंगलादेशी समाज र शासनको हरेक पक्षमा आफ्नो प्रभाव जमाउन बढ्दो रूपमा खोजेका छन्। धर्मले बंगलादेशमा कट्टरपन्थीकरणको प्राथमिक स्रोतको रूपमा काम गरेको छ। यस बढ्दो कट्टरपन्थवादको सबैभन्दा देखिने अभिव्यक्तिहरू मध्ये एक धर्मनिरपेक्ष प्रतीकहरूको तोडफोड हो, जस्तै मूर्तिहरूको विनाश, जुन एक समय बंगलादेशको धर्मनिरपेक्ष सम्पदाको प्रतिबद्धताको प्रतीक थियो।

मुस्लिम बहुल राज्य बंगलादेशमा हिंसात्मक अतिवादी विचारधाराको आकर्षणले सधैं गम्भीर सुरक्षा चुनौती खडा गरेको छ। आफ्नो कार्यकालमा अवामी लिग बंगलादेशको एक मात्र धर्मनिरपेक्ष पार्टी भएकोले बंगलादेशको बहुलवादी पहिचान कायम राख्ने र जनतामा ठूलो प्रभाव राख्ने इस्लामिक पादरीहरूसँगको सम्बन्ध कायम राख्ने बीच सन्तुलन कायम राख्न वास्तविक चुनौतीहरूको सामना गर्नुपरेको थियो।

बंगलादेशका कट्टरपन्थी शक्तिहरूले सधैं विश्वव्यापी जिहादी आन्दोलनबाट संकेत लिएका छन् र बंगलादेशमा स्थानीय आतंकवादलाई पुनर्जीवित गर्ने प्रयास गरेका छन्। २०१६ मा होली आर्टिसन क्याफे आक्रमण, जसको परिणामस्वरूप धेरै विदेशीहरू सहित २० जना बन्धकहरूको मृत्यु भयो, सरकारले कडा प्रतिक्रिया देखायो। त्यसपछि, तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेख हसिनाको सरकारले बंगलादेशमा आतंकवाद र इस्लामिक कट्टरपन्थवादमाथि महत्वपूर्ण कारबाही सुरु गरेको थियो । सरकारले आतंकवादी खतराहरू हटाउन आफ्नो प्रयासलाई तीव्र बनायो, जसले आतंकवाद विरोधी अभियानहरूलाई बलियो बनाउन आतंकवाद विरोधी एकाइ को स्थापना गरेको थियो । । शेख हसिनाको प्रशासनले आतंकवादप्रति शून्य—सहिष्णुता नीति कायम राखेको थियो ।

उदाहरणका लागि, शिक्षामा इस्लामिक कट्टरपन्थीवादको उदय अचानक भएको विकास थिएन । इस्लामवादी समूहहरूले दशकौंदेखि यस क्षेत्रमा आफ्नो पाइला राख्न थालेका थिए। बंगलादेश शान्ति तथा सुरक्षा अध्ययन संस्थानले २०१७ मा गरेको सर्वेक्षणले बंगलादेशका निजी विश्वविद्यालयहरू इस्लामिक कट्टरपन्थीवादको फैलावटको लागि उर्वर भूमि बन्दै गरेको देखाएको थियो । होली आर्टिसन क्याफे आक्रमणमा संलग्न आक्रमणकारीहरू ढाकाको नर्थ साउथ युनिभर्सिटीमा अध्ययन गर्दा कट्टरपन्थी भएका थिए। यो घटनाले बंगलादेशका शैक्षिक संस्थाहरू भित्र अतिवादी विचारधाराको फैलावटको बारेमा चिन्ताहरू उजागर गरेको छ ।