पाकिस्तानमा जन्म र मृत्युको दर्ता गर्नेको संख्या एकदमै न्यून

इस्लामाबाद—नागरिक पहिचान प्रणाली नागरिक र राज्यका लागि सार्वजनिक सेवा प्रदायकको भूमिकामा आधारभूत हुन्छ। नागरिकको पहिचानको परिप्रेक्ष्यबाट, जीवन चक्र सिभिल रजिस्ट्रीमा सुरु हुन्छ, जन्म प्रमाणपत्र उपप्रणालीद्वारा भौतिक बनाइन्छ, र मृत्यु प्रमाणपत्र जारी गरेर उही उपप्रणालीमा समाप्त हुन्छ। तर पाकिस्तानमा, नागरिक पहिचान प्रणालीको यो आधारभूत रूप धेरै हदसम्म न्यून रहेको छ।

युनिसेफको वार्षिक प्रतिवेदन २०२३ अनुसार पाकिस्तानमा ६० प्रतिशत बालबालिको पाँच वर्ष अघि जन्मदर्ता हुने गरेको छैन् । यसले पाकिस्तानलाई विश्वव्यापी रूपमा सबैभन्दा बढी जन्मदर्ता नगरिएका बालबालिकाको देशका् रुपमा चित्रित भएको छ ।

पाकिस्तान वास्तवमा जन्म र मृत्यु दर्ता संग एक महत्वपूर्ण चुनौती सामना गर्दछ। पाकिस्तानमा करिब ६ करोड बालबालिका जन्मदर्ता नभएका छन् । जन्मदर्ताको यो अभावले शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा र बाल श्रम र बालविवाहमुक्त गराउन विभिन्न समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।

देशमा केही प्रणालीहरू छन्, तर तिनीहरू प्रायः कम प्रयोग वा प्रभावकारी रूपमा लागू हुन्छन्। विभिन्न प्रदेशका आ–आफ्नै नियम र प्रणाली हुन्छन् । उदाहरणका लागि, पंजाबमा पञ्जाब स्थानीय सरकार (जन्म र मृत्यु दर्ता) नियम २०२१ छ।

जन्म प्रमाणपत्र प्राप्त गर्ने पाकिस्तानको विद्यमान प्रणालीमा आवेदकले उर्दू र अंग्रेजीमा फारम भर्नु पर्छ, स्ट्याम्प गरिएको कागजमा शपथ पत्र बनाउनु पर्छ, युनियन काउन्सिलका अध्यक्षलाई निवेदन लेख्नु पर्छ, बच्चा जन्मेको अस्पतालले जारी गरेको जन्म रिपोर्ट पेश गर्नु पर्छ। आमा, बुबा र हजुरबुवाको कम्प्युटरकृत राष्ट्रिय परिचयपत्र (सीएनआईसी) को प्रतिलिपिहरू साथ दुई सय रुपैयाँ शुल्क बुझाउनुपर्छ। घरमा जन्मेका बच्चाहरूका लागि मिडवाइफको सीएनआईसी र प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि चाहिन्छ, साथै दुई साक्षीहरूको बयान र सीएनआईसीको प्रतिलिपिहरू आवश्यक पर्दछ।

राष्ट्रिय डाटाबेस र पञ्जीकरण प्राधिकरण ले जन्म, मृत्यु, विवाह र सम्बन्धविच्छेदको दर्तालाई सहज बनाउन नागरिक दर्ता व्यवस्थापन प्रणाली लागू गरेको छ, यी प्रणालीहरूको बावजुद, धेरै जन्म र मृत्युहरू चेतनाको अभाव, नोकरशाही अवरोधहरू, जस्ता कारकहरूका कारण दर्ता हुन नसकेका छन्।

पाकिस्तानमा जन्म दर्ताले उचित राष्ट्रिय डाटाबेसहरू सिर्जना गर्न लगातार सरकारहरूको असफलताको कारणले धेरै महत्त्वपूर्ण अवरोधहरूको सामना गर्दछ। ग्रामीण क्षेत्रका धेरै मानिसहरू जन्म दर्ताको महत्त्व र आफ्ना छोराछोरीको लागि यसबाट हुने फाइदाहरूबारे अनभिज्ञ छन्। पाकिस्तानी समुदायहरूको ठूलो हिस्सा परम्परागत अभ्यासहरूमा दृढ विश्वासका साथ पिछडिएको छ जसले औपचारिक दर्तालाई निरुत्साहित गर्दछ। राज्यको रूपमा पाकिस्तानले आफ्ना नागरिकहरूलाई बच्चा जन्माउने क्रममा दर्ता प्रक्रियामा सहयोग गर्न सक्ने स्वास्थ्य सेवा पेशेवरहरूको पहुँच प्रदान गर्न असफल भएको छ। यस्तै, पाकिस्तानमा ५० प्रतिशत भन्दा बढीको मृत्यु दर्ता गर्ने गरेका छैनन् ।